De helende kracht van meditatie
Klinische studies tonen aan dat meditatie een positieve invloed heeft op onze hersenen. De wetenschap onderzoekt in hoeverre meditatie werkt tegen pijn, depressie en angststoornissen. Kan meditatie of mindfulness wellicht ziektes genezen of zelfs voorkomen?
(Uit een reportage van Arte TV, ingesloten onder de tekst)
Meditatie is allang geen religieuze kwestie meer. Tegenwoordig wordt de werking medisch onderzocht, wat misschien al gauw de weg vrijmaakt voor nieuwe behandelmethodes. Psychiaters, neurologen en moleculair biologen zoals prof. Jon Kabat-Zinn hebben een serie positieve uitwerkingen van meditatie op de functie van de menselijke hersenen en het lichaam waargenomen.
Dankzij nieuwe inzichten worden meditatietechnieken in Europa en de VS nu ook in het ziekenhuis ingezet. Ze worden ter ondersteuning bij de behandeling van verschillende ziektes zoals depressies, angststoornissen en chronische pijn ingezet. Hoe kan de geest het lichaam beïnvloeden, en in welke mate? De onderzoekers beginnen de biologische mechanismes te begrijpen die daarbij een rol spelen. Door regelmatig te mediteren worden gevoelens meer onder controle gehouden, wat ertoe leidt dat de schadelijke werking van stresshormonen op ons immuunsysteem verminderd wordt. Op die manier is meditatie, volgens de huidige stand van de wetenschap, in staat om ontstekingsziektes, het afweersysteem en zelfs de celveroudering positief te beïnvloeden. Bovendien verandert mediteren aantoonbaar de hersenen en vertraagt het de hersenveroudering.
Voor mensen die al twee keer een zware depressie gehad hebben, kan 20 minuten mediteren per dag het terugvalrisico op depressie met 50% verlagen. De hypothese is dat dat komt door een snelle deactivatie van de amygdala bij negatieve gedachten, ook als er niet gemediteerd wordt. De amygdala zorgt bij depressies voor het langdurig vasthouden aan negatieve gedachten.
Met meditatie minder ontstekingen
Prof. Richard Davidson van de universiteit van Wisconsin (VS) ziet meditatie als mentale training, waarbij door de neuroplasticiteit van de hersenen de netwerken van zenuwcellen (neuronen) blijvend veranderen. Hij stelt dat meditatie niet alleen stress vermindert, maar ook overreacties van het immuunsysteem vermindert en dat leidt tot minder ontstekingen. Ontstekingen spelen een rol bij chronische ziektes, zoals cardiovasculaire aandoeningen, diabetes, artritis en zelfs bij dementie zoals Alzheimer. Stress zorgt voor een vecht-of-vlucht reactie en leidt tot een hogere cortisol afscheiding. Meer cortisol verlaagt de activiteit van het immuunsysteem en bevordert ontstekingsreacties. Langdurige stress is daarmee schadelijk voor de gezondheid.
Intussen zijn naast psychiaters en psychologen ook immunologen, cardiologen en neurologen geïnteresseerd in de effecten van meditatie.
In de VS bieden meer dan 250 klinieken en ziekenhuizen meditatiecursussen van 8 weken aan. De bekendste daarvan is de universiteit van Massachusetts, dat een Center for Mindfulness in Medicine, Health Care and Society heeft. Prof. Jon Kabat-Zinn, moleculair bioloog, was 40 jaar geleden de oprichter. Er komen nu 15.000 cursisten per jaar om bijvoorbeeld stress en migraine te reduceren.
Minder celveroudering
Prof. Clifford Saron van de universiteit van Californië onderzoekt of meditatie de processen in onze cellen beïnvloeden. Cellen delen zich voortdurend en kunnen dat doen zolang de telomeren, de chromosoomeinden, voldoende lang zijn. Naarmate we ouder worden, worden de telomeren korter. Als cellen zich niet meer kunnen delen, krijgen we ouderdomsziektes en sterven. Na 3 maanden intensief mediteren was de hoeveelheid van het enzym telomerase met 30% gestegen en waren de telomeren langer geworden. De hypothese is nu dat de psyche onze veroudering kan beïnvloeden.
Deze reportage van Arte TV uit 2017 (Duits gesproken) laat verschillende wetenschappelijke experimenten zien, verklaart de complexe fysiologische relaties tussen de mediterende hersenen en het organisme, en laat zien welke medische toepassingen al mogelijk zijn.
